Wat is stress eigenlijk?
Soms is stress heel nuttig. Dan is het een gezonde spanning die je tot beweging aanzet. Maar als die spanning te hoog wordt, kan dit overgaan in overspannenheid en later in burn out.
Die overmatige spanning kan komen door externe prikkels en interne prikkels. Bijvoorbeeld op jouw werk worden meerdere mensen ziek (externe prikkel) en jij voelt je verantwoordelijk om alle taken die zij nu laten liggen op te pakken. Je gaat 's nachts malen en je slaapt daardoor heel slecht (interne prikkel).
In dit voorbeeld kan je de externe prikkel aanpakken door iets te veranderen op het werk, bv meer vervanging voor de zieke collega's en je kan iets veranderen aan de interne prikkel door te leren hoe je het piekeren kan stoppen.
Stress is ook afhankelijk van de draagkracht en draaglast die mensen ervaren. Jouw draagkracht is dus hoeveel jij belast kan worden en jouw draaglast gaat over hoe jij de belasting ervaart. Dit kan gedurende jouw hele leven veranderen. Sommige periodes zit je beter in je vel en kan je meer hebben dan in andere periodes van je leven.
Negatieve stress ontstaat dan ook als je voelt dat er meer van je gevraagd wordt dan je aan kan of kan waar maken. Balans tussen draagkracht en draaglast is dus heel belangrijk om te voorkomen dat je overbelast raakt.
Wij zijn allemaal uitgerust met een heel mooi systeem als er gevaar dreigt. Stel je kind steekt al dromend de weg over en jij ziet dat er een auto aankomt. Je hartslag zal omhoog gaan, je ademhaling versnelt en je kan beter je spierkracht inzetten. Dit komt doordat de vecht- en vluchtreactie in je lichaam ervoor zorgt dat de hormonen adrenaline en cortisol vrijkomen. Hierdoor ben je in staat snel te reageren en je rent naar je kind toe en trekt het voor de auto weg.
In dit geval heeft het zin dat jouw hormoonhuishouding verandert. (In een volgend blog meer over de fysiologie en hormoonhuishouding bij stress). Maar bij continue stress, staat jouw lichaam steeds in een vecht- en vluchtstand.
Soms beseffen mensen pas laat dat ze al een hele tijd ongezonde stress ervaren. Wat zijn nu de signalen van ongezonde stress?
Deze zijn onder te verdelen in:
- Lichamelijke signalen
Je afweersysteem vermindert, je wordt sneller ziek en vatbaarder voor verkoudheid en griep. Maar je kan ook veel andere klachten krijgen, als spierklachten (denk maar aan alle mensen met gespannen schouders), maagdarmklachten (maagzuur, diarree, buikpijn, constipatie etc.), je ademhaling (benauwdheid, hyperventilatie, hoge ademhaling), hartkloppingen, onrust, trillen, slecht slapen, zweten, moe, etc.
- Psychische signalen
Je stemming verandert. Vaak word je minder vrolijk, cynischer en prikkelbaarder. Je hebt minder zin dingen en kan je nergens toe zetten.
- Gedachtesignalen
Vaak ga je anders denken. Waar je vroeger je niet zoveel zorgen maakte, kan je nu ineens negatief gaan denken. Soms over anderen, maar vaak ook over jezelf en wat je niet kan.
- Gedragssignalen
Je gedrag verandert, je kan je gaan terugtrekken en sociale contacten vermijden. Of juist door je prikkelbaarheid meer ruzie krijgen met anderen.
Tijdig herkennen van deze signalen en actie ondernemen om de stress te verminderen is heel belangrijk.
Hoe zorg jij ervoor dat je balans houdt en geen ongezonde stress ontwikkelt?